Czytanie potraktujemy tutaj trochę inaczej, niż byliśmy do tej pory przyzwyczajeni. Przede wszystkim nie będzie to tylko „dekodowanie znaków graficznych”, lecz złożona „praca z tekstem”. Pamiętajmy — czytamy po to, aby odpowiedzieć na ułożone wcześniej pytania i osiągnąć wyznaczone cele. Zwrócimy uwagę na stan, w którym się znajdujemy podczas czytania, tempo i sposób czytania, oraz zaznaczanie najważniejszych fragmentów w tekście.

a) Stan, czyli nasze nastawienie i atmosfera podczas czytania

Jak możesz przeczytać w artykule Dwie półkule-dwa światy, aby nauka była efektywna konieczne jest korzystanie z obu półkul mózgowych jednocześnie. Lewa odpowiada za techniczny odbiór tekstu podczas czytania, jego analizę i logiczne zrozumienie, a prawa za przetwarzanie twórcze, całościowe spojrzenie (syntezę) i zapamiętywanie. Aby pobudzić mózg do pracy najlepiej wykonać ćwiczenia synchronizujące obie półkule, na przykład Ćwiczenia Dennisona.

Za nasz stan, czyli emocje, które towarzyszą nam podczas czytania, odpowiada prawa półkula. Ponieważ czytanie (dekodowanie znaków graficznych i ich analiza) jest domeną półkuli lewej, już sama ta czynność pobudzi ją do działania. Powinniśmy więc zwrócić szczególną uwagę na aktywizację prawej półkuli — jeśli nie zrobimy tego świadomie, będziemy mieli problemy ze skupieniem uwagi podczas czytania oraz z zapamiętaniem treści (zobacz artykuł: Niesforna prawa półkula).

Aby odpowiednio pobudzić prawą półkulę, wypróbuj poniższe metody:

• myśl pozytywnie o samym czytaniu i nauce, uśmiechaj się, wyobrażaj sobie osiągnięte cele i swoje zadowolenie z efektów
• zadbaj o miejsce do czytania — usiądź wygodnie, w miejscu, gdzie czujesz się dobrze i komfortowo, pilnuj porządku
• włącz przyjemną muzykę — to naprawdę świetnie działa na prawą półkulę
• wyobrażaj sobie to, co czytasz, przetwarzaj w umyśle tekst na obrazy, kształty, kolory, stosuj techniki pamięciowe
• zaangażuj się emocjonalnie w proces czytania — wyznacz sobie określony czas na wykonanie zadania, ustal nagrodę za dobry wynik itp.
  Więcej o aktywizacji prawej półkuli przeczytasz w artykule Jak oswoić prawą półkulę.

b) Tempo i sposób czytania

Jeśli chodzi o tempo i sposób czytania, wszystko uzależnione jest od rodzaju czytanego tekstu, tematyki, wielkości czcionki, układu treści, objętości akapitów, gęstości nagłówków, pogrubień, podkreśleń, długości wersów i wielu, wielu innych subtelnych różnic.

Książki napisane zgodnie z zasadami działania mózgu czyta się szybko i przyjemnie, zapamiętując dużą ilość informacji. Podręczniki akademickie natomiast — 100-kilogramowe cegły, przepełnione niezrozumiałym, naukowym bełkotem — doprowadzają do rozpaczy całe rzesze studentów. Pamiętajmy więc, że nie każdą książkę można czytać z taką samą prędkością.

Istnieje jednak kilka zasad, dzięki którym każdy tekst można przeczytać szybciej. Oto one:

• dostosuj tempo czytania do tekstu — nie bój się czytać bardzo szybko tekstów prostych, zawierających głównie znane wyrazy i prostą budowę zdań. Przy tekstach trudniejszych tempo musi być wolniejsze, jednak i tak staramy się czytać maksymalnie szybko. Zbyt wolne tempo czytania doprowadza do rozproszenia uwagi i gorszego zrozumienia.
• czytaj ze wskaźnikiem — może być nim długopis, palec, lub cokolwiek innego, czym możesz wodzić po tekście podczas czytania. Dzięki wskaźnikowi utrzymujesz odpowiednie tempo, twoja uwaga jest skupiona na właściwym fragmencie tekstu, zapobiegasz też regresji, czyli cofaniu wzroku do fragmentów tekstu, które już przeczytałeś. Samo użycie wskaźnika przyspiesza tempo czytania o 20-30%.
• obejmuj wzrokiem więcej niż jeden wyraz — na początek, bez specjalnych ćwiczeń rozszerzających pole widzenia, spróbuj obejmować dwa wyrazy jednocześnie. Będziesz w stanie to zrobić bez problemu, a ograniczysz w ten sposób ilość zatrzymań wzroku na tekście o połowę — to znacząco przyspieszy twoje tempo czytania.
• ogranicz lub wyeliminuj wokalizację — czyli wymawianie treści czytanego tekstu w myślach lub na głos. Jest to trudne, gdyż wymaga odcięcia się od czynności, która przez lata była dla nas po prostu czytaniem. Tymczasem, jak możesz przeczytać w artykule Dlaczego szybkie czytanie jest szybkie, możemy czytać samym zmysłem wzroku i jest dużo bardziej efektywne. Aby wyeliminować wokalizację musisz zająć swój dialog wewnętrzny czyś innym, np. śpiewaj w myślach piosenkę, powtarzaj wiersz, itp. Na początku, gdy przestaniemy wokalizować, możemy zaobserwować znaczny spadek zrozumienia czytanego tekstu. Jednak jest to tylko etap przejściowy, podczas którego nasz mózg musi się przestawić na inny tryb działania. W miarę wykonywania ćwiczeń znów zaczniesz w pełni rozumieć tekst, a tempo czytania będzie mogło sukcesywnie rosnąć.

Więcej o zasadach szybkiego czytania przeczytasz w kolejnych artykułach.

c) zaznaczanie najważniejszych fragmentów w tekście, czyli słowa-klucze

Podczas czytania bardzo istotne jest zaznaczanie ważnych fragmentów tekstu, czyli słów-kluczy. Mogą to być pojedyncze wyrazy, grupy wyrazów, bądź zdania, które zawierają główne myśli danego akapitu, czy rozdziału. Na pewno jednak wielokrotnie widziałeś tekst, w którym było widać jedynie nieliczne białe luki, reszta natomiast była „zaznaczonym tłem”. To zupełnie nie o to chodzi. Podkreślone wyrazy mają zwracać naszą uwagę, jako hasła dostępu do informacji, które się za nimi kryją. Oto kilka zasad i wskazówek jak i co należy podkreślać, aby sobie pomóc.

Zawsze podkreślaj:

• ważne terminy, pojęcia — bez definicji, lub wybrane wyrazy z definicji
• nazwiska, daty, wydarzenia — bez opisu, lub pojedyncze wyrazy z opisu
• wplecione w tekst punkty, zasady, funkcje — bez definicji lub pojedyncze wyraz z definicji
• właściwości, cechy — pojedyncze wyrazy, lub małe grupy wyrazów
• wszelkie słowa kluczowe, które są ważne dla zrozumienia istoty danego fragmentu teksu
• zdania podsumowujące, kluczowe, zawierające główną myśl akapitu, rozdziału

Nigdy nie podkreślaj:

• kilku zdań utworzonych wokół słowa kluczowego — słowo kluczowe się w nich zgubi
• fragmentów nie zawierających słów lub zdań kluczowych
• słów, bez których jesteś w stanie zrozumieć dany fragment — to tylko rozproszy twoją uwagę
• zbyt wielu słów, lub fragmentów — one mają się wyróżniać, a nie stanowić tło dla białych luk

Ponadto:

• umieszczaj w teście rysunki, stawiaj znaczki, typu wykrzykniki, znaki zapytania, symbole itp.
• podkreślaj różnymi kolorami — rozdzielisz i uwypuklisz w ten sposób różne wątki tekstu, łatwiej ci też będzie później sporządzić notatki

Na pewno zdarzyła ci się sytuacja, kiedy nie wiedziałeś co masz podkreślić, bo wszystko wydawało ci się ważne. Spróbuj wtedy odwrotnego sposobu — wykreśl maksymalnie dużo wyrazów, bez których i tak zrozumiesz sedno tekstu. Możesz to zrobić delikatnie ołówkiem, a następnie podkreślić tekst, który został jako ważny i usunąć skreślenia. Ten sposób pokaże Ci, że zawsze można znaleźć w tekście fragmenty bardziej i mniej ważne.

Pamiętaj — im mniej podkreślisz, tym lepiej zapamiętasz istotę tekstu, bo więcej twojej uwagi skupi się na właściwych słowach.